SAMENVATTING - In deze blog lees je eerste waarom bekkenbodemoefeningen effectief zijn bij urineverlies. Daarna krijg je een compleet, praktisch en wetenschappelijk onderbouwd stappenplan voor het trainen van jouw bekkenbodemspieren!
Ik hoop dat ik je als bekkenfysiotherapeut bij deze vervelende klacht kan helpen! 🙏🏻
In de vorige blog las je dat stress urine-incontinentie, ofwel het urineverlies wat je ervaart tijdens een buikdrukverhoging, vaak ontstaat na een bevalling of bij het ouder worden.
De belangrijkste oorzaken zijn een slechte afsluiting van de plasbuis en verzwakking van de steunweefsels en de bekkenbodemspieren: je blaas wordt dus niet meer goed afgesloten door de (automatische functie van je) bekkenbodemspieren en de weefsels die je blaas en plasbuis ondersteunen.
Bekkenbodemoefeningen als 1e keus behandeling voor urineverlies
Om maar je meteen dit geweldige feit onder je neus te wrijven: diverse consensusverklaringen bevelen op basis van systematische reviews bekkenbodemtraining aan als de eerste keuze behandeling voor urineverlies.
Dit klinkt aardig ingewikkeld maar in eenvoudige bewoording: na uitgebreid onderzoek geven experts de voorkeur aan bekkenbodemoefeningen als eerste behandeloptie bij urineverlies!
Hoe helpt bekkenbodemtraining bij urineverlies?
Tot dusver zijn er twee belangrijke theorieën, ondersteund door wetenschappelijk bewijs, die verklaren waarom bekkenbodemtraining effectief is.
Theorie 1: Gedragsverandering
Leer je bekkenbodem bewust aan te spannen vóór en tijdens momenten van buikdrukverhoging, zoals hoesten, neussnuiten, keelschrapen enz.
In de literatuur staat dit bekend als ‘the Knack’. Door op precies dát moment je bekkenbodem goed aan te spannen, vang je de verhoogde buikdruk op en "daalt" je bekkenbodem minder. Je organen worden zo goed ondersteunt en zo sluit je plasbuis precies op het moment van de hoest.
Op deze bewuste aanspanning van je bekkenbodem, reageert de interne kringspier van je blaas door ook te sluiten.
Enige bedenking: het is onduidelijk of alleen op deze momenten aanspannen, je bekkenbodemspieren wel genoeg traint zodat ze sterker en letterlijk steviger/gespierder worden...
Theorie 2: Krachttraining
Wanneer vrouwen regelmatig hun bekkenbodem trainen, ontstaat er daadwerkelijk meer ondersteuning voor het bekken: de bekkenbodem wordt sterker, dikker en ligt letterlijk hoger in het bekken. Dit resulteert in een toename van stijfheid in de bekkenbodemspieren en het bijbehorende bindweefsel, inclusief de bandjes rond de plasbuis.
Krachttraining kan tevens zorgen voor een verbeterde automatische activatie van de bekkenbodemspieren, wat automatisch resulteert in het afsluiten van de plasbuis tijdens momenten van buikdrukverhoging.
Bovendien zorgt de verbeterde ondersteuning ervoor dat alle organen in het bekken beter en hoger op hun plaats blijven: win-win!
“Training van de bekkenbodem vanaf twee maanden na de bevalling resulteert in aanzienlijke vermindering van urineverlies op zes en twaalf maanden na de geboorte."
Hoe train je je bekkenbodem
Hoe zorg je ervoor dat je geen inlegkruisjes meer in je onderbroek hoeft te plakken en gewoon elk (sexy 😇) stringetje weer zonder zorgen kunt dragen?
Wat zijn goede bekkenbodemoefeningen? En hoe voer je deze uit?
Je hebt net gelezen dat het trainen van de spieren van je bekkenbodem eerste keus behandeling is voor urineverlies én dat er genoeg onderbouwing vanuit de literatuur voor is. Dus een aanbeveling zou dan kunnen zijn om dagelijks je bekkenbodem te trainen door 3 sets van 12 herhalingen kort en krachtig aan te spannen.
Maar, dit blijkt voor veel vrouwen gemakkelijker gezegd dan gedaan…
Want wat blijkt: zo’n 30-44.9% van de vrouwen die gevraagd wordt hun bekkenbodemspieren aan te spannen, doet dit niet juist. Terwijl zij denken dit wél juist te doen…
Maar het is juist zo belangrijk dat je ook echt de bekkenbodem zelf aanspant, niet je billen en niet je buik: dan heb je géén trainingseffect.
Waarom is het aanspannen van deze belangrijke spiergroep zo lastig? Er zijn meerdere redenen:
- Je ziet je bekkenbodem niet, dus hoe weet je of je het goed doet?
- We hebben nooit geleerd onze bekkenbodemspieren bewust aan te spannen.
- Het is relatief een kleine spiergroep, dus je voelt de spier niet krachtig bewegen.
- Als we kijken naar het gebied in de hersenen dat de bekkenbodem aanstuurt en 'voelt', blijkt dit een heel klein gebied te zijn, zeker in vergelijking met onze handen waarmee we heel precies kunnen bewegen.
- En na een bevalling kan dit allemaal nóg uitdagender zijn.
Conclusie: wat je niet voelt, kun je niet trainen.
Maar maak je geen zorgen, ik zal je een stappenplan geven om het trainen van je bekkenbodem correct op te bouwen.
Een stappenplan
Als je bekkenbodemoefeningen gaat doen zijn er een paar dingen van belang:
✅ Zorg dat je consistent traint met een opbouwend schema - een goede training zal ongeveer 4-6 maanden duren.
✅ Probeer iedere dag te oefenen.
✅ Zorg voor voldoende afwisseling door te trainen met verschillende bekkenbodemoefeningen - met maar 3 basisoefeningen red je het vaak niet...
✅ Zorg dat je doortraint totdat je zoveel grip op je bekkenbodem hebt dat het aanspannen hiervan je gemakkelijk afgaat in je dagelijks leven (STAP 5 = essentieel voor succes op de langere termijn) 💪
Hier volgt een stappenplan voor het effectief trainen van je bekkenbodemspieren volgens de laatste wetenschappelijke studies.
STAP 1 Kennismaken met je bekkenbodem en ademhaling
In het begin is het prettig als je wat meer leert over de bekkenbodem; waar bevindt deze in je lichaam en wat zijn de functies? Lees eventueel dit Kennisartikel over De bekkenbodem >>>
Tijdens deze fase start je door middel van ademhalingsoefeningen rustig met het ervaren van je bekkenbodem. Want dat voelen van je bekkenbodem, kan door (schade van de bevalling) in het begin, best lastig zijn!
Belangrijk in deze stap: wat doe jij met je ademhaling gedurende de dag? Is deze rustig en kun je goed diep doorademen tijdens je bezigheden? Zet jij veel je adem vast? Vastzetten en niet goed diep kunnen doorademen geeft veel meer druk op je bekkenbodem en de organen. Probeert dit te voorkomen.
Oefening 1.1
Doe deze oefening maar eens mee:
STAP 2 Bekkenbodembewustzijn
Probeer een begin te maken met het aanspannen (en ontspannen!) van je bekkenbodem. En kun je zelfs verschillende ‘delen’ van je bekkenbodem ervaren?
Oefening 2.1
In deze video help ik je een beetje op weg: Hoe span je je bekkenbodemspieren aan? Hoe weet je of je zeker of je ze goed aanspant? En wat moet je niet doen?
Daarna kun je middels speciale 'awareness-oefeningen' je bekkenbodem nóg beter gaan leren voelen. Je kunt je bekkenbodem namelijk niet goed trainen als je deze niet goed kunt voelen. En het effect van de training is groter wanneer je zo veel als mogelijk spiervezels van je bekkenbodem kunt activeren.
Oefening 2.2
Awareness-oefening - Een goede bekkenbodemaanspanning bestaat uit een sluitende en liftende beweging. Probeer tijdens het aanspannen je bekkenbodem eerst wat meer te sluiten (voelt als een oppervlakkige aanspanning) en vervolgens je bekkenbodem te liften (voelt als een diepere aanspanning, ook meer aan de achterkant van je bekkenbodem).
Vergelijk het met een lift: eerst sluiten de deuren en dan gaat de lift omhoog.
Oefening 2.3
Awareness-oefening - Probeer eens tijdens het aanspannen je aandacht meer te richten op het intrekken van vooral je plasbuis of juist je anus.
In zowel Het volledige Herstelprogramma als Het Bekkenbodem Herstelprogramma krijg je toegang tot een complete bekkenbodemtraining! Daarin vind je in FASE 2 verschillende video's met awareness-oefeningen die je volledig met mij mee kunt doen.
Je krijgt een kant-en-klaar programma waarin ik je stap voor stap meeneem in je herstel.
Belangrijk: te gespannen spieren?
Na het doen van awareness-oefeningen merken sommige vrouwen dat het moeite kost om hun bekkenbodem aan te spannen: de bekkenbodemspieren voelen zwak: dit duidt op de noodzaak van training.
Maar wellicht voel je nu pas duidelijker dat je bekkenbodemspieren juist heel gespannen voelen omdat ze helemaal niet gemakkelijk ontspannen na een aanspanning! ⚡️
Niet alle vrouwen moeten intensief hun bekkenbodemspieren trainen; sommigen hebben juist continu te veel spanning in hun bekkenbodemspieren door bijvoorbeeld pijn, angst voor incontinentie, of een zwaar gevoel.
✅ Leer dan eerst je bekkenbodem goed ontspannen, train daarna pas verder.
📚 Hier lees de blog over te gespannen bekkenbodemspieren en kom erachter of dit ook voor jou geldt >>>
Extra hulp inschakelen?
Heb je een week lang geoefend met deze oefening, maar weet je niet zeker of je het goed doet? In mijn online programma bied ik uitgebreidere video’s waarmee je je bekkenbodem steeds beter kunt leren ervaren, ontspannen en aanspannen. Maar soms is de hulp van een bekkenfysiotherapeut (naast het programma) gewenst, zij kan middels (vaginale) palpatie of met een echo bepalen of je je bekkenbodemspieren correct aanspant.
STAP 3 Duuruithoudingsvermogen
Tijdens deze fase ga je de duurvezels, ook wel de 'marathonloper-vezels' genoemd, van je bekkenbodem trainen. Je bekkenbodem bestaat namelijk voor ongeveer 70% uit dit spiervezeltype, dus dit is erg belangrijk.
Oefening 3.1
Probeer maar eens of je je bekkenbodem 6 seconden lang kunt aanspannen. Doe dit op ongeveer 70% van je maximale kracht. Neem dan 6 seconden rust. Probeer eens of je dit 8 keer achter elkaar kunt doen.
✅ Tips voor het uitvoeren van de oefeningen:
- Neem tussen de aanspanningen door net zoveel seconden rust als de aanspanning.
- Span je bekkenbodem altijd aan op je uitademhaling.
- Voel het verschil eens tussen liggend en zittend oefenen: soms vergemakkelijkt het letterlijk zitten op je bekkenbodem het aanspannen. Zo voel je namelijk beter dat je letterlijk kunt ‘liften’.
STAP 4 Snelkracht & Coördinatie
In deze fase ga je je snelle vezels ofwel de 'sprinter-vezels’ aan het werk zetten. Dit type vezel geeft letterlijk de spiermassa aan je bekkenbodem: deze oefeningen zorgen ervoor dat je bekkenbodem weer gespierd raakt!
Daarnaast ga je je bekkenbodem ook trainen op coördinatie: om een heftige nies op te vangen moet je je bekkenbodem veel harder en sneller kunnen aanspannen, dan wanneer je je keel schraapt.
✅ Het is dus belangrijk dat je zowel kracht en power in je bekkenbodem kweekt, maar je leert dus ook je bekkenbodem gedoseerd in te zetten (coördinatie).
Oefening 4.1
Snelkracht trainen - Probeer in deze fase van de training of je je bekkenbodem kort en krachtig kunt leren aanspannen, bijvoorbeeld door 3 sets van 12 herhalingen.
Oefening 4.2
Coördinatietraining - Als je meer coördinatie wilt trainen, probeer dan je bekkenbodem in 3 gelijke stapjes maximaal aan te spannen en weer los te laten...
❌ Veel gemaakte ‘fouten’ tijdens het aanspannen van de bekkenbodem:
- Je spant óók je bilspieren aan – straks verwar je het aanspannen van je billen nog met het correct. aanspannen van je bekkenbodemspieren
- Je spant óók je buik hard aan – dit veroorzaakt juist een buikdrukverhoging en dus ook meer druk op je blaas…
STAP 5 Weer een functionele bekkenbodem!
Het uiteindelijke doel is natuurlijk je bekkenbodemspieren kunnen integreren in je dagelijks leven oefeningen en sport zodat je dan geen zwaar gevoel meer ervaart of urine verliest.
Door een tijdje gestructureerd te hebben gewerkt aan je bekkenbodem in de vorige fases heb je de voorwaarden gecreëerd om dit mogelijk te maken; je hebt voldoende duuruithoudingsvermogen, kracht en coördinatie opgebouwd én je hebt hierbij je ademhaling op de juiste manier leren inzetten.
In de herstelprogramma's van Bevallen&Door noem ik deze oefeningen de BEKKENBODEM-Bouwers! Deze oefeningen zijn de kers op de slagroomtaart 🍒
Deze oefeningen zorgen voor een goede integratie van je bekkenbodem in je dagelijkse leven en sport - en dus voor effect op de langere termijn!
Je vindt ze uiteraard allemaal in Het Volledige Herstelprogramma en Het Bekkenbodem Herstelprogramma.
Je leert hier zelfs weer jumping jacks te doen mét een goed geactiveerde bekkenbodem!
"Dit zal (écht waar 😉) uiteindelijk zo natuurlijk gaan, dat je hier niet meer over hoeft na te denken!"
STAP 6 Onderhoud
Use is or lose it… Je bekkenbodem is ook 'maar' een spier. Hoewel training dus zorgt voor een toegenomen automatische functie van je bekkenbodem is het goed om na al die maanden training niet ineens niets meer met je bekkenbodem te doen.
Behoud die duurzaam opgebouwde connectie, “Knack” je bekkenbodem op risicomomenten, en speel op veilig: doe minimaal 1x per week nog een setje oefeningen. Hierbij is de intensiteit van de aanspanningen belangrijker dan de frequentie van de training.
✅ Je kunt je bekkenbodemoefeningen bijvoorbeeld toevoegen als warming-up tijdens je sport, zo integreer je dit ‘onderhoud’ gemakkelijk in je leven.
Een wetenschappelijk onderbouwde bekkenbodemtraining voor thuis
Na ruim 10 jaar ervaring met het werken met vrouwen met urineverlies heb ik een complete bekkenbodemtraining ontwikkeld, bijgeschaafd en geperfectioneerd!
Want ik zag de afgelopen jaren dat alleen wat 'losse oefeningetjes doen' (zoals in de auto, of in de rij bij de kassa...) NIET voldoende helpt op de langere termijn. Ik zag een deel van de moeders die ik had behandeld na een jaar of 2 weer terug met dezelfde klachten! Daarom vind ik het zo belangrijk dat als je energie in training wilt steken, je hier ook echt resultaat voor terugkrijgt. En ik denk oprecht dat Het Bekkenbodem Herstelprogramma je daar optimaal bij kan helpen!
In Het Volledige Herstelprogramma krijg je naast deze zelfde complete bekkenbodemtraining óók een volledige lichaamstraining (voor 32 weken thuis-workouts). Dit programma is helemaal geschikt voor jou als je naast je bekkenbodem óók met herstel van je algehele kracht en specifiek voor je core aan de slag wilt!
Wat helpt nog meer bij urineverlies: Leefstijl
Er bestaat een duidelijk verband tussen bepaalde leefstijlfactoren en incontinentie.
Overgewicht
Heel kort door de bocht: overgewicht, en met name een toegenomen buikdruk zorgt vanwege letterlijk meer druk in je buik, voor meer urineverlies. Overgewicht blijkt zelfs een van de meest duidelijk vastgestelde risicofactoren te zijn.
"Tijdens een zwangerschap is de druk in je buik ook behoorlijk verhoogd en dit verhoogt de kans op urineverlies."
✅ Het verlies van slechts 5% lichaamsgewicht heeft al aantoonbare invloed op het urineverlies. maar het is vooral de vermindering van de buikomtrek die het risico op urineverlies aanzienlijk verkleint.
Fysieke activiteit
Je bekkenbodem reageert automatisch op het moment dat jij een activiteit uitvoert: hoe intenser en sneller de activiteit hoe meer reactie van je bekkenbodem.
Een bekkenbodem is dus een stuk actiever tijdens bijvoorbeeld sprinten vs. gewoon wandelen. Dus je zou kunnen denken: hardlopen is dan een goede training voor de bekkenbodem! Echter, dit automatische activatiepatroon van de bekkenbodem wordt alleen gezien bij een gezonde bekkenbodem…
Ben jij afgelopen jaar bevallen? Dan is de draagkracht van jouw bekkenbodem nog verminderd. Wanneer je nog klachten ervaart als urineverlies of een zwaar gevoel in je bekkenbodem, is het voor jou nog géén goed idee om al te gaan hardlopen of intense sportactiviteiten uit te voeren. Jouw bekkenbodem draagt je organen letterlijk nog niet optimaal en sluit nog niet goed af.
✅ Wat wél een goed idee is: oefeningen met lage intensiteit doen of wandelen waarbij je geen klachten ervaart, én beginnen met bekkenbodemoefeningen. Zo bereid je jezelf het beste voor en ben je over een tijdje wél klaar om die high impact activiteit weer op te pakken!
Goed toiletgedrag
Goed drinken, eten, plassen, poepen en de houding op het toilet dragen bij aan een goede functie van je bekkenbodem. Bekijk hier alle tips! >>>
Wat als bekkenbodemtraining niet helpt
Sommige vrouwen zullen hun bekkenbodem helaas nooit écht goed kunnen aanspannen. Dit kan veroorzaakt worden door opgelopen schade tijdens de bevalling aan de bekkenbodemspieren, de zenuwen die de bekkenbodem aansturen of de structuren rondom de plasbuis zelf.
Maar ook vrouwen met een slecht lichaamsgevoel kunnen het leren aanspannen van hun bekkenbodem erg lastig vinden. Dit zie ik in de bekkenfysiotherapiepraktijk ook terug; ik kan op allerlei manier helpen; met manuele technieken, electrostimulatie, visuele feedback middels echo of EMG. Maar soms is de conclusie: het lukt gewoonweg-niet...
Hulpmiddelen bij incontinentie
Er bestaan een aantal hulpmiddelen die je plasbuis kunnen ondersteunen zodat je minder urine verliest op buikdrukverhogende momenten. Deze hulpmiddelen zijn gemaakt van siliconen of een soort anti-allergische foam in de vorm van een grote tampon zoals deze Contrelle.
Een operatie
Zelfs al heeft een moeder écht goed getraind, zal helaas niet iedere moeder erin slagen om weer volledig continent te worden. Wellicht heb je tijdens die zware bevallingen toch zoveel schade opgelopen aan de structuren van/rondom je bekkenbodem die training van je bekkenbodem niet kan compenseren. Dan kan een operatie uitkomst bieden. Dit wordt alleen overwogen wanneer je eerst een periode goede oefeningen onder begeleiding van een bekkenfysiotherapeut hebt gedaan.
De operatie die gedaan wordt is meestal een TVT-O of een TVT. Er wordt dan een kunststof bandje geplaatst onder de plasbuis die zorgt ervoor dat de plasbuis beter ondersteund en afgesloten wordt.
