Knip, scheur en totaalruptuur

03/29/2024

Een knip bij de bevalling – wat het is, waarom het gebeurt en hoe je goed herstelt

03/29/2024

Een knip tijdens de bevalling — het klinkt wellicht wat dramatisch, en iets wat je te allen tijde had willen voorkomen. Misschien wist je vooraf niet eens precies wat het was. Of vroeg je je later af: "Was het echt nodig?" Wat je wél zeker weet: het heeft impact. Op je lichaam, je herstel en misschien ook op hoe je terugkijkt op je bevalling.

In deze blog leg ik je helder uit wat een knip (ook wel episiotomie genoemd) precies is, waarom en wanneer die wordt gezet, hoe het hechten in z’n werk gaat en wat jij kunt doen om goed te herstellen. Ook sta ik stil bij veelvoorkomende klachten zoals een pijnlijk litteken, urineverlies of pijn met vrijen — én wat daar gelukkig aan te doen is.

Als bekkenfysiotherapeut zie ik dagelijks hoe krachtig het vrouwelijk lichaam herstelt. Zelfs na een pittige bevalling met een knip. Meer kennis en goede begeleiding is nu fijn. Daarom vind je hier geen bangmakerij, maar praktische info en eerlijke erkenning. Voor jou 💜

Wat is een knip bij de bevalling?

Een knip wordt— ook wel een epi of episiotomie genoemd—is een snee in je bekkenbodemspier die gezet wordt om ruimte te maken tijdens de laatste fase van de bevalling.

En even voor de duidelijkheid: een knip is geen “klein knipje” in je schaamlip. Nee — het is een knip in je bekkenbodemspier: die spier die je plas ophoudt, je windjes reguleert, en je darmen ondersteunt. Vaak hoor ik vrouwen zeggen dat ze helemaal niet doorhadden dat er in spierweefsel is geknipt. Maar dat is dus precies wat er gebeurt.

Het doel van een knip is om extra ruimte te creëren tijdens de laatste fase van de bevalling. De knip wordt in Nederland vrijwel altijd links en schuin naar buiten gezet — dus weg van de anus. Want schade aan je anale kringspier wil je écht voorkomen. Je ziet als je met een spiegeltje gaat kijken, een schuine streep van paar centimeter zitten.

En belangrijk: een knip wordt in Nederland niet routinematig gezet. Het zou altijd aangekondigd moeten worden— en alleen gedaan in overleg met jou als het echt medisch nodig is.

Littekenmassage na een knip - Bekkenbodemoefeningen na een knip

Waarom krijg je een knip bij de bevalling?

Een knip wordt gezet om ernstige schade aan je bekkenbodem of je baby te voorkomen, bijvoorbeeld bij complicaties of een moeizame bevalling.

✂️In de internationale medische literatuur (zoals een handboek uit 2024 over bekkenbodem- en perineumtrauma) worden situaties genoemd waarin een knip medisch zinvol kan zijn, zoals:

✂️ Een verhoogd risico op een totaalruptuur – om ernstige schade aan je anale kringspier (OASIS) te voorkomen
✂️ Een rigide (stug) perineum – als het weefsel niet goed meegeeft en de geboorte belemmert
✂️ Ernstige hartaandoeningen of hoge bloeddruk – wanneer langdurig persen medisch onverstandig is
✂️ Foetale nood – bijvoorbeeld bij een dalende hartslag van je baby
✂️ Een vacuüm- of tangverlossing
✂️ Complexe situaties zoals schouderdystocie of een stuitligging

Vraag gerust aan je verloskundige of gynaecoloog waarom er bij jóu gekozen is voor een knip. Veel vrouwen ervaren meer rust in hun herstel als ze begrijpen waarom het nodig was.

🟣 En belangrijk om te weten:

Een grote Cochrane-review (2023), waarin 12 studies zijn samengevoegd, laat zien dat bij vrouwen met een normale, ongecompliceerde vaginale bevalling een selectief knipbeleid — dus alleen knippen als het écht nodig is — zorgt voor 30% minder ernstige scheuren van de bekkenbodem of vagina.

Wat gebeurt er met je bekkenbodem tijdens de bevalling?

Nadat je kindje ongeveer 40 weken veilig in je buik heeft kunnen groeien tot mini-mensje, kwam de eindsprint in de vorm van de bevalling ‘nog even’…. Van een nogal hinderlijke kramp in je rug naar buik en Weeën - Weeën en WEEËN! En misschien wel een kreet als: "Dit ga ik nooit meer doen!" of "Ik wil een keizersnede!". Maar het is je gelukt: jij mama van een klein wondertje!

Nu vraag je je misschien af: hoe kan dat eigenlijk, zo'n bevalling? Het schedeltje van het kindje lijkt eigenlijk net iets te groot voor de bekkenuitgang. Maar de natuur is slim en heeft dit goed bedacht: je bekken(bodem) werd tijdens de zwangerschap soepeler en tijdens een goed verlopende bevalling pasten zowel het schedeltje van je kindje als jouw bekken zich aan elkaar aan. En je bekkenbodem? Die superspier en haar bind- en steunweefsels heeft zich gedurende de zwangerschap ook flink aangepast en deze kan tijdens de bevalling tot wel 245% rekken. Verbazingwekkend!

Hieronder zie je wat een enorme rek door het hoofdje (de blauwe bal) er plaatsvindt in de bekkenbodem (de roze lijnen) tijdens de bevalling.

Bekkenbodemoefeningen

Biomechanics Research Laboratory University Michigan 2003

In veel gevallen lukt dit fantastisch en past alles zich perfect aan. Maar als dat rekvermogen niet voldoende is, of de situatie medisch urgent wordt, dan kan een knip nodig zijn om grotere schade of problemen bij je baby te voorkomen.

Bekkenbodemoefeningen na een knip

Hoe wordt een knip gehecht na de bevalling?

Het hechten van een knip gebeurt onder aseptische (steriele) omstandigheden, altijd met lokale verdoving — óók als je een ruggenprik hebt gehad. Er wordt gebruikgemaakt van een oplosbare hechtdraad.

De hechting verloopt in drie lagen:

De vaginawand – losjes en zonder de vagina te vernauwen
De perineale spieren – diep en oppervlakkig, gehecht zonder spanning
De huid – onderhuids (subcutaan), voor minder kans op littekenpijn

Na het hechten:

Wordt gecontroleerd of de hechting goed zit (ook via rectaal onderzoek - aha, dáárom even een vinger daar... 😯)
Krijg je uitleg over pijnstilling, hygiëne en herstel
Wordt het belang van bekkenbodemoefeningen besproken

Herstel na een knip bij de bevalling: dit kun je verwachten per fase

Het herstel van een knip verloopt in vier fases: van acute wondgenezing tot belastingsopbouw. Elke fase vraagt om andere zorg en beweging.

En even vooropgesteld: ik wil benadrukken hoe fantastisch jouw lichaam is in herstellen. Echt wonderlijk!

Als bekkenfysiotherapeut zie ik dat vrouwen, ook na een zware bevalling met een knip, die verstandig met hun bekkenbodem om zijn gegaan en goede bekkenbodemtraining hebben gevolgd, uiteindelijk weer prima kunnen hardlopen en bootcampen.

Ongelooflijk, dat herstelvermogen van ons lichaam — laten we dat dan op de juiste manier ondersteunen 😊

Het herstel van een knip verloopt in een aantal fasen.

🩹 Fase 1 – Eerste dagen: rust en bescherming

De wond is vers. Je lichaam is druk bezig met stollen, opruimen en schade beperken. Je kunt zwelling, een beurs gevoel of een stekende pijn ervaren. Lopen of zitten kan gevoelig zijn.

💡 Platliggen helpt echt - doe dat deze periode. En een coldpack of bevroren kraamverband uit de vriezer geeft vaak directe verlichting.

De meeste moeders vinden de eerste keer poepen en plassen na een knip enorm spannend. En om de wond en je bekkenbodem goed te kunnen laten herstellen is persen tijdens de ontlasting niet verstandig. Dus voorkom obstipatie (verstopping) door je dieet aan te passen met voldoende vezels en vocht. Wanneer dit niet voldoende is, neem je contact op met je huisarts voor laxantia. Hier lees je een aantal waardevolle tips om deze 'eerste keer' en alle keren daarna een stuk aangenamer te maken: 📚 BLOG: Goed plassen en poepen (net na de bevalling) 🚽💩 >>>

Je mag starten met ademhalingsoefeningen, bijvoorbeeld uit het kraamtijdprogramma Postpartum Essentials.

🧬 Fase 2 – Week 1–3: collageenaanmaak

Na een dag of vijf komt de aanmaak van nieuw littekenweefsel (collageen) goed op gang. Deze productiefase duurt 3 à 4 weken. Het weefsel is nog kwetsbaar — zwaar tillen, persen of té lang lopen is dus geen goed idee.

💡 Soms kan hechting enorm vervelend trekken, zo erg zelfs dat je pijn hebt en niet fijn kunt zitten. Vraag dan je verloskundige of ze even meekijkt.

💡 Rustig bewegen mag juist wel! Lopen, ademhalings- en bekkenbodemoefeningen en goede voeding (denk: vitamine C!) ondersteunen je herstel én helpen je litteken mooier 'vormen'.

⛓️ Fase 3 – Week 4–maand 4: herstructurering

De hoeveelheid collageen in je litteken neemt vanaf nu niet meer toe, maar de vezels gaan zich nu herschikken. Ze worden sterker, flexibeler en maken onderlinge verbindingen: de zogenaamde crosslinks. Hierdoor neemt de treksterkte van je litteken fors toe. Maar het is nog niet belast voor dingen zoals rennen en flinke krachttraining.

💡 Littekenmassage is nu goud waard. Als je wond goed genezen is en je geen tekenen van infectie of extreme gevoeligheid ervaart, kun je voorzichtig beginnen met littekenmassage. Lees hiervoor de blog: 📚 Littekenmasssage na een knip of scheur.

Evenals dat je zelf dit gebied 'beweegt' (altijd binnen de pijngrens), bijvoorbeeld: ga gerust eens in kleermakerszit zitten. Het helpt tegen trekkend gevoel of pijn bij vrijen (verderop in je herstel). Je litteken past zich in deze fase nog goed aan.

Maar bedenk ook dat een knip je spier verzwakt heeft en nu gerichte en veilige oefeningen nodig heeft. Lees hiervoor de blog: 📚 Bekkenbodemoefeningen voor na de bevalling - een stappenplan.

🏃‍♀️ Fase 4 – Maand 4–12+: intergratie en belastingsopbouw

Je litteken wordt nu écht sterker — tot wel 65–85% van de oorspronkelijke treksterkte. Zenuwtjes die beschadigd zijn geraakt, kunnen deels terug groeien (al kan dit wel een jaar of langer duren). De rode kleur van het litteken wordt langzaam wit.

💡 Bewegen is essentieel, juist in deze fase. Je litteken past zich aan aan de belasting die jij erop zet. Dus wil je straks weer hardlopen of bootcampen? Bouw dit dan rustig en slim op vanaf 6 maanden. Belangrijk: je mag op dat moment géén klachten ervaren zoals pijn of incontinentie.

🧠 Kortom: herstel is een proces van maanden, niet van weken. Maar als je jouw lichaam de juiste beweging, voeding, training en rust geeft, doet het de rest. En dat is – laten we eerlijk zijn – nogal indrukwekkend. 💜

Als jij straks weer wilt hardlopen, moet je bekkenbodemspier wel eerst goed (kunnen) herstellen én deze belasting goed aankunnen.

Herstel na bevalling

Is pijn na een knip normaal?

Pijn, gevoeligheid of een strak litteken zijn veelvoorkomende klachten na een knip — maar ze zijn behandelbaar en verdienen aandacht.

Een knip of scheur kan leiden tot bewegingsbeperking van je huid ten opzichte van de spieren en het bindweefsel van je bekkenbodem. Oef, dat klinkt ingewikkeld, maar zie het even voor je. De knip is namelijk niet alleen een oppervlakkige wond. De wond loopt door in het bind- en spierweefsel van je bekkenbodem. Elk soort weefsel heeft zijn eigen herstelproces, maar omdat dit zo dicht bij elkaar gebeurt, kan het gebeuren dat deze herstelprocessen door elkaar gaan lopen en dus verkleefd raken.

Resultaat? Je litteken voelt strak, gevoelig of juist dof. En dat merk je, bijvoorbeeld:

Een strak litteken
Een hypertrofisch (dik en bobbelig) litteken
Pijn met vrijen
Hypergevoelige huid rondom het litteken
Het niet goed kunnen aanspannen of ontspannen van je bekkenbodemspieren
Orgasmeproblemen
Een doof gevoel van de huid rondom het litteken

In mijn praktijk hoor ik vaak: "Het hoort er zeker gewoon bij?"
Nee. Dat hoort het niet.

Het is zó belangrijk dat er aandacht is voor dit soort klachten. Bespreek ze bij je nacontrole — of stap naar een geregistreerd bekkenfysiotherapeut. Want hoe langer je ermee blijft rondlopen, hoe groter de impact.

🟣 Het goede nieuws: je kunt nog maanden, zelfs jaren na je bevalling, werken aan je herstel.
Met rust, gerichte oefeningen én (zelf)littekenmassage kun je je litteken soepeler, minder gevoelig én functioneler maken.

Wanneer mag je weer sporten na een knip bij de bevalling?

Een knip heeft invloed op je herstel én op de timing waarop je weer flink mag sporten. Omdat je bekkenbodemspier bij een knip is doorgesneden, is deze verzwakt. Dat betekent: slim en stapsgewijs opbouwen is essentieel.

➡️ High-impact en high-force sporten zoals hardlopen, bootcamp, turnen, crossfit of volleybal? Die pak je bij voorkeur pas weer op vanaf 6 maanden postpartum, en alleen als je een goede basis hebt gelegd met bekkenbodemtraining en je géén klachten ervaart.

💡 Begin in de eerste weken juist met wandelen, lichte core-oefeningen en oefeningen voor je bekkenbodem. Daarmee leg je een sterke én veilige fundering.

Meer weten? 📚 BLOG: Wanneer mag je weer sporten na de bevalling? - Een stappenplan >>>

Bekkenbodemoefeningen na een knip: waarom en wanneer?

Bekkenbodemoefeningen zijn dé basis voor herstel na een knip en daar mag je in de eerste week al mee beginnen. Ze helpen je bekkenbodemspier weer goed aan te sturen, versterken het gebied rondom je litteken, en verminderen klachten zoals:

Urineverlies
Windjes of ontlasting niet op kunnen houden
Een zwaar gevoel
Of pijn (bij het vrijen)

👉 Goed nieuws: je mag al in de eerste week na de bevalling starten met lichte oefeningen — zolang je geen pijn ervaart.

In deze blog vind je een duidelijk stappenplan voor oefeningen die je de eerste periode na je bevalling kunt doen: 📚 Bekkenbodemoefeningen voor na de bevalling - een stappenplan >>>

Je zou toch denken...

Je broer loopt met z’n kuit dwars door een ruit. Flinke vleeswond en wordt in het ziekenhuis gehecht. Vette pijn (én natuurlijk veel geschreeuw, want ja: mannen 😅). Z’n been wordt rood, dik, blauw — en hij loopt tijdelijk op krukken. Balen. Want hij moet rust nemen, krijgt misschien antibiotica, en mag pas weer trainen met hulp van een fysio. En iedereen snapt: dit herstel gaat wel even duren.

Maar waarom zou dat anders zijn bij een knip? 🤷🏻‍♀️

Waarom is dan nu vaak het 'algemene advies': "Na 6 weken mag je gewoon alles weer gaan opbouwen."?

Uuh..??? Dus ook fietsen, of zwemmen? Of hardlopen! Yes! Of crossfit en groepslessen?

FF! 🤯

Je hebt schade opgelopen aan een spier die 9 maanden onder invloed van allerlei verwekende hormonen een toenemende druk van je baarmoeder het zwaar heeft gehad. En zelfs zonder schade van een knip of scheur is je bekkenbodem het eerste jaar na de bevalling gewoon nog kwetsbaar en herstellende.

En jíj́ krijgt tijdens een periode waar het zou moeten gaan om rust- géén rust. Jij hebt namelijk een kindje gekregen. En met de bevalling is er tevens een groot verantwoordelijkheidsgevoel + "Ik zet mezelf op de 2e of 3e plek" mentaliteit geboren.

Jij zit nog vol adrenaline en bent misschien wel bezig uren je kindje wiegen of die zware Maxi-Cosi met kinderwagen toch naar je liftloze appartement te slepen omdat niemand anders het kan doen. Maar je moet je hele leven nog met je bekkenbodem (en het liefst zonder pijn, urineverlies of verzakking) - dat kan ook zeker. Maar houd jezelf wel een beetje in acht lieve moeder ♥️