Eventjes vooropgesteld, in deze blog bespreek ik 'de knip' en 'de scheur' en 'de totaal ruptuur'. Misschien klinken deze termen een beetje dramatisch, maar ik wil benadrukken hoe fantastisch jouw lichaam is in herstellen. Echt wonderlijk!
Als bekkenfysiotherapeut zie ik dat vrouwen, ook na een zware bevalling met een knip of scheur, die verstandig met hun bekkenbodem om zijn gegaan en goede bekkenbodemtraining hebben gevolgd, uiteindelijk weer prima kunnen hardlopen en bootcampen.
Ongelooflijk, dat herstelvermogen van ons lichaam, laten we dat dan op de juiste manier ondersteunen 😊
De bekkenbodem tijdens de bevalling
Nadat je kindje ongeveer 40 weken veilig in je buik heeft kunnen groeien tot mini-mensje, kwam de eindsprint in de vorm van de bevalling ‘nog even’…. Van een nogal hinderlijke kramp in je rug naar buik en Weeën - Weeën en WEEËN! En misschien wel een kreet als: "Dit ga ik nooit meer doen!" of "Ik wil een keizersnede!". Maar het is je gelukt: jij mama van een klein wondertje!
Nu vraag je je misschien af: hoe kan dat eigenlijk, zo'n bevalling? Het schedeltje van het kindje lijkt eigenlijk net iets te groot voor de bekkenuitgang. Maar de natuur is slim en heeft dit goed bedacht: je bekken werd tijdens de zwangerschap soepeler en tijdens een goed verlopende bevalling pasten zowel het schedeltje van je kindje als jouw bekken zich aan elkaar aan. En je bekkenbodem? Die superspier en haar bind- en steunweefsels heeft zich gedurende de zwangerschap ook flink aangepast en deze kan tijdens de bevalling tot wel 245% rekken. Verbazingwekkend!
Maar dit alles stelt je bekkenbodem wel voor een enorme uitdaging. Deze spier is in eerste instantie bedoeld om je continent te houden en je organen te ondersteunen, daar wordt nu een heel kindje doorheen geboren. Gedurende de bevalling, en vooral tijdens de laatste deel van de persfase, staat er (langdurig) veel druk en rek op de bekkenbodem. Het is dan ook niet gek dat er soms schade optreedt,waaronder kleine scheurtjes in de bekkenbodemspier en het steunweefsel, en mogelijk overrekte zenuwtjes.
Hieronder zie je wat een enorme rek door het hoofdje (de blauwe bal) er plaatsvindt in de bekkenbodem (de roze lijnen) tijdens de bevalling.
Biomechanics Research Laboratory University Michigan 2003
Misschien heb je tijdens de bevalling wel meegekeken met een spiegeltje, en dacht je WAAAT is daar onder aan de gang?? Yes yes, dat was dus je bekkenbodem die héél mooi aan het meerekken was om het hoofdje van je kindje.
Een scheurtje
Met enige regelmaat ontstaat er wat schade aan een bekkenbodem tijdens de bevalling wat gehecht moet worden. Dit wordt dan een scheur(tje), ook wel een ruptuur genoemd. Deze scheurtjes kunnen variëren van kleine, oppervlakkige wondjes tot diepere beschadigingen van de vaginawand, het bindweefsel van de bekkenbodem en de bekkenbodemspieren.
Het is de moeite waard om tijdens je nacontrole even door te vragen over hoe groot je scheur was en waar deze zich bevond. Veel moeders krijgen een paar hechtinkjes (bijvoorbeeld 3 hechtingen waar de verloskundige maar 5 minuutjes mee bezig is), dit is dan vaak oppervlakkige schade.
Soms is er sprake van een wat diepere scheur, bijvoorbeeld van het perineum, dan wordt dit een graad 2 ruptuur genoemd: minder dan 50% van je perineum is dan ingescheurd, maar je anale kringspier is dan nog wel intact. De verloskundige of gynaecoloog zal dit secuur hechten.
Een (sub)totaalruptuur
Wellicht was er bij jou sprake van een diepere scheur, een subtotaal ruptuur of een totaalruptuur. Je kunt altijd in je bevalverslag teruglezen welke gradatie dit is geweest (zie ook de afbeelding Gradaties totaalruptuur). Van schades vanaf een 3a ruptuur weten we dat dit (later in je leven) meer kans geeft op het ontwikkelen van klachten zoals ongewenst verlies van urine, windjes of ontlasting. Dit komt omdat je bekkenbodem grotere schade heeft opgelopen, en ook een deel van je anale kringspier is ingescheurd. Daarom is het goed om in deze gevallen met goede bekkenbodemtraining aan de slag te gaan (bij een bekkenfysiotherapeut).
Wanneer je in de operatiekamer bent gehecht, betekent dit meestal dat je te maken had met een flinke diepe scheur. Zo'n scheur kan doorgelopen hebben vanaf je perineum tot aan je kringspier, of zelfs verder: door je kringspier tot in het darmweefsel. Op de afbeelding zie je de verschillende gradaties van een (sub)totaalruptuur. Waarbij een graad 4 een totaalruptuur is.
Heel normaal dat je dan het advies hebt gekregen om dan langs te gaan bij een bekkenfysiotherapeut. Ongeveer 6 weken na de bevalling is een mooi moment om hiermee te starten. Maar de eerste 6 weken na je bevalling kun je wel alvast beginnen met de oefeningen uit 1 van de programma's van Bevallen&Door - mits je goed naar de signalen en je lichaam luistert, wat in elk herstelprogramma heel duidelijk gesteld wordt.
Een knip
Soms is het zetten van een knip tijdens de bevalling nodig. Een knip wordt ook wel een epi, of episiotomie genoemd. En even voor de duidelijkheid; die ‘knip’, is dus een knip in je bekkenbodem, in je spier. In die spier die je plas ophoud – en je scheetjes – en je poep. Vaak merk ik dat vrouwen niet weten dat er dus in je bekkenbodemspier is geknipt. Het werd niet gedaan om alleen je schaamlip iets 'in te knippen', nee, er moest ruimte gemaakt worden, het moest sneller, het-was-nodig, voor jou - of voor je baby (bijvoorbeeld omdat de hartslag van je baby'tje daalde). Soms wordt een knip ook gezet om schade aan je kringspier te voorkomen.
✂️ Een knip wordt nooit zonder reden of zomaar uit routine gezet. Als je niet goed weet waarom bij jou een knip nodig was, vraag het dan tijdens de nacontrole.
In Nederland wordt een knip nagenoeg altijd links en schuin naar buiten gezet. Een knip wordt onder deze hoek gezet om te voorkomen dat je uitscheurt richting je anus. Want schade aan je kringspier, dát wil je echt voorkomen. We weten namelijk dat vrouwen die een scheur oplopen in (een deel) van de anale kringspier, dit (later in hun leven) meer kans geeft op het ontwikkelen van klachten zoals ongewenst verlies van urine, windjes of ontlasting. Een knip wordt dus letterlijk naar de buitenkant gezet, zodat de bevalling snéller kan verlopen en dater weggeknipt wordt uit de richting van je anale kringspier.
Welke klachten kunnen ontstaan ten gevolge van een knip of scheur
Een knip of scheur kan leiden tot bewegingsbeperking van je huid ten opzichte van de spieren en het bindweefsel van je bekkenbodem. Dit komt omdat de knip of scheur niet alleen een oppervlakkige wond is. De wond loopt door in het bind- en spierweefsel van je bekkenbodem. Al deze weefsellagen kunnen verkleefd raken met elkaar. Elk soort weefsel zijn eigen herstelproces, maar omdat dit zo dicht bij elkaar gebeurt, kan het gebeuren dat deze herstelprocessen door elkaar gaan lopen.
Resultaat: de verglijdbaarheid van de huid ten opzichte van de onderliggende lagen, die normaal groot is, wordt dan beperkt.
Dit kan de volgende klachten geven:
- Een strak litteken
- Een hypertrofisch (dik en bobbelig) litteken
- Pijn met vrijen door een pijnlijk litteken
- Hypergevoelige huid rondom het litteken
- Het niet goed kunnen aanspannen van je bekkenbodemspieren
- Orgasmeproblemen
- Een doof gevoel van de huid rondom het litteken
Wanneer jij hier vragen over hebt, stel ze dan op de nacontrole met je gynaecoloog of verloskundige.
In de bekkenfysiotherapiepraktijk vraag ik natuurlijk altijd naar het litteken als vrouwen schade hebben opgelopen tijdens de bevalling. Want dat litteken kan nasty zijn... En helaas zijn er veel vrouwen die blijven rondlopen met een pijnlijk litteken na een scheur of knip, denkend: “Ik ben bevallen, het hoort erbij.”.
Maar je kunt zéker bijdragen aan een zo goed mogelijk herstel van je litteken doormiddel van (zelf)littekenmassage, zelfs maanden of jaren na de bevalling nog!
Stel je voor...
Je broer scheurt zijn hamstring tijdens het voetballen: vette pijn (en een hoop spektakel en geschreeuw, want dat doen voetballers 😑 😜) , zijn been wordt rood, dik, blauw en hij loopt met krukken - natuurlijk -. Balen, hij kan niet anders dan rust nemen. Dit herstel gaat wel even duren... Oh ja, en natuurlijk fysiotherapie om weer te revalideren, want je gaat niet zo maar weer het veld op.
Waarom zou herstel na schade aan jouw bekkenbodem dan anders zijn?
Waarom is dan nu vaak het gegeven algemene het advies: na 6 weken mag je gewoon alles weer gaan opbouwen?
Uuh..??? Dus ook fietsen, of zwemmen? Of hardlopen! Yes! Of crossfit en groepslessen?
FF! 🤯
Je hebt schade opgelopen aan een spier die 9 maanden onder invloed van allerlei verwekende hormonen een toenemende druk van je baarmoeder het zwaar heeft gehad. En zelfs zonder schade van een knip of scheur is je bekkenbodem het eerste jaar na de bevalling gewoon nog kwetsbaar en herstellende.
En jíj́ krijgt tijdens een periode waar het zou moeten gaan om jóúw herstel, geen rust. Jij hebt namelijk een kindje gekregen. En met de bevalling is er tevens een groot verantwoordelijkheidsgevoel + "Ik zet mezelf op de 2e of 3e plek" mentaliteit geboren.
Jij zit nog vol adrenaline en bent misschien wel bezig uren je kindje wiegen of die zware MaxiCosi met kinderwagen toch naar je liftloze appartement te slepen omdat niemand anders het kan doen. Maar je moet je hele leven nog met je bekkenbodem (en het liefst zonder urineverlies, verzakking of diastase!). Dus houdt daar rekening mee tijdens je herstel.
Belangrijke aandachtspunten tijdens het eerste herstel na een knip of scheur
In het geval van een knip of scheur is het extra belangrijk dat je aandacht besteed aan het herstel van jouw bekkenbodemspieren. Belangrijk dus dat je dat goed aanpakken!
- De meeste moeders vinden de eerste keer poepen en plassen na een knip of scheur enorm spannend. En om de wond en je bekkenbodem goed te kunnen laten herstellen is persen tijdens de ontlasting niet verstandig. Dus voorkom obstipatie (verstopping) door je dieet aan te passen met voldoende vezels en vocht. Wanneer dit niet voldoende is, neem je contact op met je huisarts voor een laxantia. Hier lees je een aantal waardevolle tips om deze 'eerste keer' en alle keren daarna een stuk aangenamer te maken: 📚 BLOG: Goed plassen en poepen (net na de bevalling) 🚽💩 >>>
- In eerst instantie geef je je bekkenbodem de rust te geven die het nodig heeft. Dat betekent dat je de eerste weken echt nog regelmatig horizontaal (dus echt plat) gaat liggen.
- Ook attendeer ik je erop hoe je het natuurlijke herstel van je litteken optimaal kunt ondersteunen door beweging en massage. 📚 BLOG: Littekenmassage na een knip of scheur >>>
- Neem bij een (sub)totaal ruptuur contact op met een geregistreerd bekkenfysiotherapeut. Laat controleren of je je oefeningen goed uitvoert.
Als jij straks weer wilt hardlopen, moet je bekkenbodemspier wel eerst goed (kunnen) herstellen én deze belasting goed aankunnen.
Bekkenbodemoefeningen na een knip of scheur
Maar je mag ook vrij snel beginnen met (lichte) oefeningen. Jouw bekkenbodemspier zal de juiste oefeningen nodig hebben om weer zo sterk en belastbaar als mogelijk te worden. Jouw bekkenbodem is door deze schade extra verzwakt geraakt en afhankelijk hoe groot de schade is, kun je nu klachten ervaren zoals urineverlies, een zwaar gevoel of ongewenst verlies van windjes of ontlasting! Het doen van oefeningen kan ook helpen om klachten in de toekomst te voorkomen.
In deze blog vind je een duidelijk stappenplan voor oefeningen die je de eerste periode na je bevalling kunt doen. Verwacht nog geen krachtoefeningen en gespring op de trampoline, maar begin bij het begin en leer je bekkenbodem weer goed-voelen! Bekijk het stappenplan hier: 📚 BLOG: Bekkenbodemoefeningen voor na de bevalling - een stappenplan >>>
Belangrijk om te onthouden: de eerste 4 maanden is je weefsel nog kwetsbaar, maar zoals je las juist ook nog goed vormbaar. Je litteken blijft zich steeds aanpassen aan wat jij ermee doet. Dus deze periode staat in het teken van je litteken soepel maken en houden.
Goed aan de slag met je bekkenbodem om vervelende klachten te voorkomen
Wil je in plaats van het lezen van losse blogs echt góéd aan de slag met jouw bekkenbodem om er alles aan te doen om klachten (op latere leeftijd) ten gevolge van schade aan je bekkenbodem te voorkomen? Bekijk dan de volgende een kant-en-klare, verantwoorde training voor je bekkenbodem. De complete training is in videovorm en opgesteld door mij als ervaren bekkenfysiotherapeut.
Het Bekkenbodem Herstelprogramma bevat een uitgebreide bekkenbodemtraining >>>
Gevolgen van een knip of scheur voor het hervatten van sport
Bij een knip, een graad 2 of grotere (sub)totaal ruptuur heeft een belangrijk en stevig stukje van je bekkenbodem schade heeft opgelopen, je bekkenbodem extra verzwakt geraakt. Het is verstandig om hier tijdens je herstel rekening mee te houden.
Zo is het sowieso een goed idee om bekkenbodemtraining (van 1 van de herstelprogramma's van Bevallen&Door) te volgen. En neem contact op met een bekkenfysiotherapeut. Je verstevigt hier je bekkenbodemspieren mee, zodat deze weer sterk getraind wordt om bijvoorbeeld activiteiten zoals hardlopen en groepslessen wel weer aan te kunnen.
En voor het sporten geldt dat bij een knip, een graad 2 of grotere (sub)totaal ruptuur, je high-impact sporten pas weer oppakt vanaf 6 maanden, mits je goed voorbereid bent hierop. Bouw eerst wandelen lekker op en doe gerichte coretraining en bekkenbodemoefeningen.
Hier lees je alles over: 📚 BLOG: Wanneer mag je weer sporten na de bevalling? - Een stappenplan >>>
Het ingenieuze herstel van jouw bekkenbodem na een knip of scheur ✨
Deze alinea gaat over hoe het herstel van je wond verloopt. Het lijkt wellicht een beetje too much, maar dan begrijp je waarom dingen zoals: bewegen, massage en bekkenbodemoefeningen bijdragen aan optimaal herstel.
Herstel direct na het hechten
De verloskundige of gynaecoloog heeft de wondranden bij elkaar gebracht voor een optimaal herstel van je wond. De (onder)huid(se) weefsels hebben tijd nodig om te herstellen. Dit herstel verloopt in een aantal fasen en bepaalt de uiteindelijke treksterkte van jouw litteken. En het is zo een ontzettend ingenieus proces wat er zich in je lichaam afspeelt tijdens het herstel van een wond!
De bloeding wordt gestopt mede doordat de vaatjes van de spiercellen 20-30 minuten na het snijden of scheuren zich samentrekken. De bloedplaatjes sluiten de bloedvaatjes af. Vervolgens ruimen speciale stofjes bacteriën en buil en weefselresten op. Er vormen zich meteen al nieuwe cellen en bloedvaatjes om de wond te helen. Dit maakt dat je wond er zo rood uit ziet, maar dat is juist een teken van gezond herstel! Nu kan het eerste collageen zich al vormen! Collageen is het verbindende bestanddeel van alle bindweefsels in je lichaam, het kan heel veel trekkracht verdragen.
En hier hoef je helemaal niets voor te doen! Behalve…. Vitamine C! 🍊🫐🥝🍓
Vitamine C: bij wondgenezing speelt vitamine C een belangrijke rol. Bij een gebrek aan vitamine C wordt het nieuwgevormde collageen van slechte kwaliteit. Vitamine C zit in fruit, groente en aardappelen, met name in bepaalde koolsoorten, paprika, citrusfruit, kiwi's, bessen en aardbeien.
Een gezond voedingspatroon is natuurlijk altijd van belang, maar nu nét even extra belangrijk.
Verder herstel van je wond
⚡️ Na een week is de productie van collageen goed op gang gekomen, deze 'productiefase' duurt 3 tot 4 weken. Het pas gevormde littekenweefsel is nog niet erg sterk, wees daarom nog voorzichtig. Maar je kunt wel gewoon rustig bewegen, lopen, zitten en bekkenbodemoefeningen doen. Zo ‘vormt’ het littekenweefsel zich zelfs mooier.
⚡️De hoeveelheid collageen neemt na 3-4 weken niet meer toe. Maar de vernieuwing van dit collageen blijft nog wel zo’n 4 maanden doorgaan. De nieuwgevormde vezels moeten nog met de andere vezels worden verbonden via crosslinking, dit geeft een forse toename van treksterkte. Crosslinks zijn dus letterlijke onderlinge verbindingen tussen de collagene vezels in je weefsel. Met name deze eerste 4 maanden past je wond zich nog gemakkelijk aan, dus deze periode staat in het teken van je litteken soepel maken en houden.
⚡️ Na 2-3 weken is je huidlitteken op 20% van de oorspronkelijke treksterkte.
Uiteindelijke genezing van je litteken
⚡️ Hierna gaat het herstel van het bindweefsel de zogenaamde ‘organisatiefase’ in. Deze duurt maanden tot meer dan een jaar! In deze fase:
- Wordt de treksterkte van het litteken aangepast aan de belasting en beweging die jij erop uitoefent; je litteken ‘remodelleert’, oftewel, je litteken vormt zich. Bewegen dus!
- Groeien de zenuwtjes die beschadigd waren weer terug, dus de huid die doof was kan weer herstellen.
- Wordt je rode litteken wordt wit omdat de vaatjes zich weer terugtrekken uit het gebied.
- Verminderen alle cellen die betrokken waren bij het herstel weer in aantal.
⚡️ Na 2 maanden is je huidlitteken weer op 50% van de oorspronkelijke treksterkte.
⚡️ Hierna gaat het herstel van het bindweefsel de zogenaamde ‘integratiefase’ in. In deze fase is het belangrijk dat je je wondgebied zo normaal als mogelijk ‘belast’.
⚡️ Je litteken zal uiteindelijk hooguit een treksterkte van 65%-85% bereiken vergeleken met vroeger. Dit is niet erg, want onder normale omstandigheden zul je daar nooit zulke hoge spanningen ontwikkelen dat je litteken scheurt.
⚡️ Het terug groeien van de huidzenuwtjes kan een jaar (misschien 2 jaar) duren.
Littekenmassage
Benieuwd naar hoe littekenmassage jouw herstel verder kan bevorderen? Ontdek het in de volgende: 📚 BLOG: Littekenmassage na een knip of scheur >>>
👩🏻⚕️ 👨🏻⚕️ Deze les is medisch gereviewd door gynaecologen dr. L. Bullens en dr. MH van der Gaast
